"Yumurtanın da tarihçesi olur mu?" demeyin. Gerçekten çok ilgi çekici bir geçmişten bahsediyoruz.
Düşünülenin aksine insanoğlu evriminin en başından beri yumurtaya ulaşamıyordu. Önce tavuk, kaz veya ördeklerin evcilleştirilmesi gerekmekteydi. Bu durum eski çağlardan beri üstünde çalışılan ama insanlık tarihinde Kalkolitik Çağ'a kadar başarılamayan bir durum.



Yumurta bazı kültürlerde, bereket ve yaşam sembolü olarak kabul edilmekteydi. Filozoflar bile yumurtaya, belki de gerektiğinden fazla anlam yüklemiş ve fikir olarak dünyayı temsil ettiğini bile düşünmüşlerdir. İnsanoğlu ne zamanki yerleşik hayata geçer, işte o noktada yumurta fikri aklında daha da çok oluşmaya başlar. Bu sebeple kendilerine teşekkür eder, bu kısa girizgahtan sonra yumurtanın tarihinin derinliklerine inmeye başlayabiliriz.

Doğu Hint tarihinde yabani kuşların (hepsinin değil) M.Ö. 3200lü yıllardan önce evcilleştirildiği kaynaklarda mevcut. İnsanoğlunun hayvanlarla imtihanı hiçbir zaman durmamıştır. Doğu Hint bölgesinden 1800 yıl sonra, M.Ö. 14. yüzyılda Güneydoğu Asya'da tavuk, kaz ve ördek eğitildiğini tarihi kayıtlardan ispatlayabiliyoruz ancak bu durum Mısırlılarda tam anlamıyla geçerli değil.



Antik Mısır'da kaz ve ördek evcilleştirilmiş haldeyken, tavuk konusunda pek bir bilgi sahibi olmadıklarını görüyoruz. Ancak M.Ö. 1300'lerden sonra tavuk Mısır'da evcilleştirilmiş ve yumurtalı yemekler yapılmaya başlanmıştır.
(* Bazı fikirlere göre ise bu tarih, M.Ö. 2500'lere kadar gidiyor. Ancak bu kesin bir kaynağa dayanmıyor.)

Fakat tekrar hatırlatmak gerekirse, tavuk yumurtası haricinde diğer yumurtalara erişimleri mevcuttu. Yani yumurtadan tamamen yoksun değillerdi.



Firavunluk döneminde kümes hayvanları arasında tavuk yoktu. Kaz vardı, ördek vardı. Bu kuş türlerinin yumurtalarından faydalanılıyordu. Kuş eti konusunda, devekuşundan tutun da güvercin buğulamasına kadar geniş çerçevede mutfak kültürüne sahiplerdi. (Bober, syf. 63)

Herodot bile Mısırlıların bu kaz manyaklığına bir türlü anlam verememiştir. Ancak tek deli oldukları yumurta türü kutsal saydıkları kaz kuşunun yumurtası değildi. Aynı şekilde Mısırlıların, batere adını verdikleri tuzlanarak sıkıştırılmış, güneşte kurutulmuş kefal yumurtalarıdır. (Bober, syf. 65) Fakat bu yemeğin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı, hangi cin fikirlinin aklına geldiği ve hangi cesur arkadaşın yemeye cürret ettiği bilinmiyor.



Tavuk ve yumurtaları Avrupa'ya baya bir sonra, M.Ö. 600 civarlarında ulaşmıştır. Yani nereden baksanız hemen hemen Mısırlılardan yaklaşık olarak 600 yıl sonra gelmiştir. Tabi bu durumda tavukçuluk ve yumurta konusunda biraz hazıra konmuşlar gibi dursada, yumurtaya gerken değeri vermişler. Hatta Sezar'ın Galya Savaşları esnasında, Britonların tavukları veya yumurtalarını yemek yerine onları sırf keyfine beslediğinden bahsetmektedir. (Sallares, syf. 233)

M.S. 4. ve 5. yüzyıllarda, horoz ve tavuk tasfirlerini mozaiklerine kadar yerleştirmişlerdir. Sanat sanat için midir? Yoksa sanat tavuk mu içindir? Aslına bakarsanız tartışılır ancak tavuk ve horozların Avrupa'daki günlük yaşamda boy gösterdikleri, yeterince popüler oldukları aşikar.

Yanlış anlamayın Paskalya değil bir garip olan. Aksine Paskalya önemli bir bayram. Hz. İsa'nın Çarmıha gerilip, gömülmesinden 3 gün sonra dirilişinin bayramıdır, Paskalya. O açıdan Hristiyanlıkta en önemli dini bayramdır. Garip olan uygulanma şeklidir. Tavşan ve yumurta...



Aklınıza ilk gelen fikrin ne olduğunu tahmin edebiliyorum. "Tavşan ve yumurta, ne alaka yahu?" dediğinizi duyar gibiyim. Aslına bakarsanız yumurta boyamak, Hristiyanlıktan çok önceye dayanan bir Pagan inanışıdır. Tavşan konusunda pek emin değilim. Hatta tavşanları yemek haricinde bir şey yaptıklarını hiç düşünmüyorum. Her neyse...
Yumurta boyama ve tavşan pratiği, çocukların Hristiyanlığa olan ilgisini çekmek ve geliştirmek için uygulanan bir sistemdir. Tavşan sevimli, yumurta boyama ise eğlenceli. Hatta yumurta ve tavşan şeklinde çikolatalar...



O kadar şekerlemeyi bana bu yaşta verseler, benim bile ilgimi çeker.
Hiç düşünmeden yerim Pagan, Pagan...

Türklerde ise yumurtadan ilk bahseden hatta ismini koyan kişi ise; Kaşgarlı Mahmud'un eseri, 1074 yılında tamamlanan, ilk Türkçe Sözlük Divan-i Lugat-it Türk'te "yumurtga" olarak bahsetmektedir. (Şamlı, syf. 11)



Osmanlı Devleti'nde yumurtanın yeri bir başkaydı denilebilir. Pastırmalı yumurtadan tutun da yumurtalı ekmek tatlısına kadar onlarca tarif ile saray mutfağı konusunda yumurtaya hak ettikleri değeri vermişler. Hatta önümüzdeki günlerde özel bir Osmanlı Mutfağı'nda yumurtalı yemekler diye bir alt menü bile açmayı düşünüyorum. Öyle zengin bir kültürden bahsediyorum.



Türkiye Cumhuriyeti'nde ise yumurta gerçek gücÜne kavuşur. 2018 yılı itibariyle dünya yumurta üretiminde 8. sırada olan Türkiye bu konuda ilerlemeye devam ediyor. Tabi nüfusa oranla liderlik koltuğu 31.338 ton ile Çinde bulunmaktadır.

1) Tablo
Hani en başta dedik ya, filozoflar yumurtayı dünyaya benzetmişlerdi diye. Hah bir çok sanat eserinde de yumurta ile karşılaşmak mümkün. Bunlardan bir tanesi hepinizin tanıdığı, Salvador Dali'ye ait bu üstte gördüğünüz tablo. Tahmini olarak 1948'de yapılan bu tablo Salvador Dali'nin yemeğe olan sevdasını da anlatıyor olabilir. Salvador Dali'nin yumurta ile alakalı yaptığı tek tablo bu da değil. Bakın bir de şu aşağıdaki var.

* Hoş bu resim biraz karamsar ama olsun. En nihayetinde sanatçının işine akıl sır ermez. Değil mi ama?



2) Yumurta Boyama Sanatı
Bu sanat dalı gerçekten çok sabır isteyen ve Paskalya Bayramı vasıtasıyla hızlı bir yükseliş gösteren sanat akımıdır. Öncelikle yumurtaların içerisi boşaltılır ve yumurtalar yıkandıktan sonra boyama işlemi gerçekleştirilir. Gerçekten çelik gibi sinirlere ve çok hassas ellere sahip olmanız lazım. Aksi takdirde çok sinir bozucu olabiliyor.



3) Yumurta Oyma Sanatı
Tıpkı boyamada olduğu gibi öncelikle yumurtaların içleri boşaltılır ve kurumaya bırakılır. Eğer bu noktaya kadar kırılmadıysa, bir tığ yardımı ile bu inanılmaz desenleri oyarak çıkartıyor zanaatkarlar. Valla ben 100'lük puzzleda kafayı kırıyorum, bunun yapılış aşamasını düşündükçe kendime nefret sanatçılara ise gıpta ile bakıyorum.



4) Fabergé Yumurtaları
1842 yılında Gustav Fabergé tarafından oluşturulan bu inanılmaz sanat dalı, oğlu Carl Fabergé tarafından geliştirilerek şimdiki halini almıştır. Genellikle bir kaz yumurtası ölçülerinde olan Fabergé Yumurtaları, ilk başlarda Çar III. Aleksandır için hazırlanmıştır. Elbette ki Paskalya Bayramı hediyeleridir.




Şimdilik anlatabileceklerim bu kadar. Alt kısımda makalenin kaynakçasını bulabilirsiniz. Bol yumurtalı günler dilerim...